The Prize – over de macht van olie
The Prize – Daniel Yergin, 1992
Fossiele brandstoffen staan aan de voet van maatschappelijke modernisering en verbetering van het leven (naar huidige maatstaven). Daarmee is olie dermate grote en kritieke business, dat de welvaart van moderne maatschappijen erop is gebaseerd, met pro rato afhankelijkheid.
Als je in de 2e helft van de 19e eeuw land had waar olie zat mocht je pompen wat je wilde, ook als de olie van andermans belendende land kwam. Dus als iemand het ontdekte, begon iedereen voor zichzelf te ontginnen, met cowboy-achtige verschillen in prijzen. Dit leidde in die tijd tot bizarre overschotten: drinkwater was duurder dan olie. Rockefeller was al in business met z’n eigen raffinaderij. Hij zag z’n strategische kans om zoveel mogelijk concurrenten op te kopen tegen zeer lage prijs, en kon zo de industrie voor zichzelf consolideren. Zo verwierf hij in minder dan 15 jaar 90% van de USA-capaciteit, en vormde hij de industrie in belangrijke mate. Stap voor stap breidde hij verticale beheersing uit (van pompen, naar raffineren, naar distribueren).
Olie, internationale politiek en macro-economie zijn sterk vervlochten. Olie was dermate groot dat het snel internationale handel op regeringsniveau genereerde. Russische olie begon al snel succesvol te concurreren met die van Rockefeller, via de families Rothschild en Nobel. Nieuwe concurrentie kwam vanuit Azië, waar Nederlanders al waren begonnen met Royal Dutch.
Er werd naarstig naar nieuwe toepassingen gezocht. Edison’s gloeilamp maakte kerosine als lampbrandstof overbodig; de industrie ging dus op zoek naar een andere gebruiks-/afzetmarkt. De tijd was rijp voor auto’s. Edison’s hoofdengineer Henry Ford switchte van carrière, waarvan we de gevolgen kennen.
Steeds meer nieuwe oliegebieden kwamen op: Texas, Mexico, Venezuela en andere gebieden, steeds met allerlei controverses rond economische belangen en bijbehorende politieke spellen. Rond 1920 begon het Midden-Oosten groot te worden. Engeland, Frankrijk en de US waren er naarstig op zoek naar kansen en allianties. De Britten zaten er dik in, ook politiek. Die politieke steun was ook hard nodig, omdat de M-O olielanden niet veilig voor elkaar waren.
Na een in de jaren ‘60 eenzijdig door Rockefeller’s Standard Oil afgedwongen flinke prijsverlaging zochten de M-O landen meer vrede met elkaar op om zich te beschermen voor de macht van grote oliemaatschappijen. Zo vormden ze het OPEC-kartel, waarmee de machtsbalans verschoof. Dit luidde een zeer turbulente tijd van Amerikaanse politieke spellen in (dit boek gaat daar verder niet over, The Oil Kings van Andrew Scott Cooper juist wel).
Ook zijn olie en moderne vormen van bedrijfsvoering sterk vervlochten. In deze industrie vonden bedrijven strategie, technologisering, procesoptimalisatie, marketing, etc uit. En zo is de ontwikkeling van bedrijfskunde dus ook duidelijk op olie terug te voeren.
De SpeedMBA e-cursus is live!
Alles van business leren in je eigen tijd? Bestel dan snel de SpeedMBA
online cursus!
