Semco-stijl: je werknemer de baas
Braziliaan Ricardo Semler nam in 1980 het roer van het scheepsbouwbedrijf Semco van zijn vader over – die het bedrijf op klassieke wijze had gestuurd. Ricardo had een voeling met het “Y-type mens” van motivatiegoeroe McGregor: mensen kunnen sterk intrinsiek gemotiveerd zijn om zich naar beste kunnen voor het bedrijf in te zetten – dit tegenover het “X-type” dat alleen tot productiviteit te bewegen is op basis van externe drijfveren als geld en controle door de baas. Ze kunnen daarbij zichzelf ook prima aansturen en beheersen, als je het goed faciliteert en inkadert. Je moet het bedrijf op basis van de principes vertrouwen en transparantie volstrekt democratisch zien te maken, richting zelfregulering en participatief management. Dit heeft in de inmiddels 36 opvolgende jaren geleid tot een uniek bedrijf dat zonder duidelijk vooropgezette plannen of theorieën een schoolvoorbeeld is geworden van hoe bedrijfsinvulling en –aansturing óók kan: Semco-stijl.
De werkomgeving is de tegenpool van corporate standaarden. Er is geen formeel organogram, ze doen niet aan functietitels, dresscode vinden ze onzin, er zijn geen uitgebreide regels (er is een beknopte “survival handleiding”), álle bedrijfsinformatie is voor iedereen toegankelijk, en alle werknemers hebben in principe gelijke perspectieven in het bedrijf.
De vrijheden lijken op anarchisme aan te sturen. Per “werkeenheid” (individu, team, afdeling) moet je per dag zelf bepalen wat te doen. Je bepaalt dus ook wanneer dingen worden gedaan. Je besluit zelf waar je zit en wanneer je er bent: er zijn geen vaste plekken en er is geen urenregistratie. Neem gerust een middag vrij om lekker naar het strand te gaan. Werknemers bepalen zelf hun salaris, alsook wie hun baas is – en die bazen worden door de werknemers beoordeeld. Bijna de omgekeerde wereld – werknemers lijken hier de baas.
In het operationele werk wordt dus on the spot & moment bepaald wat er moet gebeuren. Iedereen is multi-skilled. Niet door tonnen aan studie of ervaring vooraf, maar door het systeem van actief rouleren, veel doen en leren. Ten aanzien van het tactische werk: middle-management en overhead zijn gemarginaliseerd om zo snel mogelijk te kunnen schakelen. Ondersteunende functies als HRM en administratie zijn zoveel mogelijk met het uitvoerende werk geïntegreerd. Vergaderingen zijn vrijwillig. Als mensen niet komen is het onderwerp of doel ervan dan blijkbaar niet relevant genoeg. Vergaderingen zijn ook openbaar: als je wilt kan je bij de Raad van Bestuur aanschuiven. Voor strategisch werk is er geen formeel meerjarenplan. Welke activiteiten het bedrijf voert wordt volstrekt democratisch gekozen op basis van ieders gelijke stem. Er is wel topleiding, maar die zit er vooral om te borgen dat het bedrijf blijft werken zoals het doet.
De enorme democratisering en vrijheid kan natuurlijk alleen werken als er effectieve inkaderende mechanismen zijn, die voorkomen dat de vrijheid te ruim wordt genomen. Zo onbelangrijk als het is wanneer en waar je werkt, zo belangrijk is het dat je de resultaten boekt waar je verantwoordelijk voor bent. Er zijn zeer heldere doelen op alle lagen van de organisatie. Je mag van alles doen en laten en je eigen salaris bepalen, maar als je dat misbruikt druk je het bedrijfsresultaat (waar je verantwoordelijk voor bent) en ben je unfair naar collega’s. En iedereen beoordeelt elkaar in de relevante kringen. En je moet halfjaarlijks weer op je eigen baan solliciteren. Ook is alle informatie over jou (waarderingen, salaris, prestaties) openbaar. De sociale regulering die dit alles tot gevolg heeft, leidt tot zelfbeheersing op alle niveaus.
Semco-weknemers voelen zich mede-eigenaar van de business. Personeelsverloop is spectaculair laag – je kan bijna stellen dat niemand er weg wil. Dit klinkt natuurlijk allemaal fantastisch, maar het is geen kant en klaar recept voor succes. Je moet alle controle uit handen geven en daarin behoorlijk wat leaps of faith in willen nemen. Want veel van de maatregelen kan je niet halfslachtig invoeren – dan mist het de essentie. Als je eraan wilt beginnen, neem er dan ook vooral de tijd voor. Mogelijk groot succes en een grote Semco-stijl leiderstatus liggen dan in het vooruitzicht.
De SpeedMBA e-cursus is live!
Alles van business leren in je eigen tijd? Bestel dan snel de SpeedMBA
online cursus!
